Instrumenten STEM-projecten SO Wetenschap en techniek in de basisschool Ontdek Kasteel Navorming Links
Meer info over het project
De AP-experten ontwikkelden didactische instrumenten die op lesniveau, projectniveau én op het niveau van een STEM-team ondersteuning bieden bij de implementatie van STEM in zowel het basis als het secundair onderwijs.
DI²-STEM
DI²-STEM Start to STEM Leerlijn STEM-vaardigheden
HET DI²-STEM INSTRUMENT
De AP-lectoren ontwikkelden op basis van de 10 dimensies van het STEM-kader van het Departement Onderwijs en Vorming het DI²-STEM instrument. De doelen van het DI²-STEM instrument zijn meervoudig:
Je kan met het instrument ‘STEM toelichten’.
Je kan eigen curriculummaterialen diagnostisch bekijken. Hoe STEMmig werken we?
Het instrument helpt schoolteams om bewust bezig te zijn met STEM en geleidelijk een STEM-leerlijn over de jaren heen op te stellen en een gevarieerd aanbod voor te leggen.
Het instrument helpt leerkrachten om STEM-leeractiviteiten op te stellen waarin de leerlingen meer en meer zelfsturend en ervaren worden in STEM.
Het instrument helpt leerkrachten om over STEM te dialogeren, de neuzen in dezelfde richting te zetten en STEM zichtbaar te maken in de school voor de ouders en de schoolomgeving.
Download hieronder het instrument en bijhorend document:
het DI²-STEM instrument voor BaO (Excel-formaat)
het DI²-STEM instrument voor SO, 1ste graad A-stroom (Excel-formaat)
GEBRUIK VAN HET INSTRUMENT
Het instrument wordt gratis ter beschikking gesteld. Deintellectuele eigendom van het instrument behoort echter toe aan AP Hogeschool. Bij het verveelvoudigen van informatie met betrekking tot dit instrument door middel van druk, fotokopie, microfilm, op elektronische of welke andere wijze ook dient steeds AP Hogeschool en het co-profs in STEM-project als auteur uitdrukkelijk vermeld te worden en wel op volgende manier:
AP Hogeschool - Co-profs in STEM. (2018). Het DI²-STEM instrument. Geraadpleegd op [dag maand jaar] via https://www.ap.be/onderzoek/co-profs-stem
Start to STEM
Het artikel "Start to STEM. Met je team aan de slag: een praktische leidraad" werd in deze niet-opgemaakte versie ingediend bij School- en klaspraktijk op 5 november 2018. Ondertussen is het artikel gepubliceerd in School- en klaspraktijk, jaargang 60(4), 2019. De tips en tricks in het artikel verwijzen naar een bruikbaar stramien voor een lessenreeks rond STEM. Het document "project met voorstudie" geeft meer informatie over dit stramien. Voorbeelden van STEM-projecten vindt u bij het project Wetenschappen en Techniek in het basisonderwijs.
Download hier:
- How to... start to STEM
- Start to STEM-rubric
- Artikel: Start to STEM - Met je team aan de slag: een praktische leidraad
GEBRUIK VAN HET INSTRUMENT
Het instrument wordt gratis ter beschikking gesteld.De intellectuele eigendom van het instrument behoort echter toe aan AP Hogeschool. Bij het verveelvoudigen van informatie met betrekking tot dit instrument door middel van druk, fotokopie, microfilm, op elektronische of welke andere wijze ook dient steeds AP Hogeschool en het Lerend Netwerk STEM-effect-project als auteur uitdrukkelijk vermeld te worden en wel op volgende manier:
AP Hogeschool – Lerend Netwerk STEM-effect. (2023). De Start to STEM-rubric. Geraadpleegd op [dag maand jaar] via https://www.ap.be/onderzoek/lerend-netwerk-stem-effect
De STEM-leerlijn
Ontwikkelingsdoelen en eindtermen geven aan wat de leerlingen aan het eind van een periode zouden moeten beheersen. Leerlijnen focussen op het ontstaan en de ontwikkeling van competenties.
In deze STEM-leerlijn ligt de focus op vaardigheden, soms aangevuld met attitudes, voor S, T, E en M. Bij S gaat het om vaardigheden die te maken hebben met onderzoekend leren; bij T vind je vaardigheden die te maken hebben met het ontwerpend leren, bij E gaat het om het probleemoplossend leren en bij M om wiskundevaardigheden die je kan inzetten bij dat probleem oplossen.
Als je een STEM-project wil uitvoeren, is het aangewezen om vaardigheden na te streven uit de verschillende componenten (S,T,E,M).
Download hier:
Samenvatting concept leerlijn STEM-vaardigheden
Totstandkoming en handleiding bij de leerlijn STEM-vaardigheden
GEBRUIK VAN HET INSTRUMENT
Het instrument wordt gratis ter beschikking gesteld. De intellectuele eigendom van het instrument behoort echter toe aan AP Hogeschool. Bij het verveelvoudigen van informatie met betrekking tot dit instrument door middel van druk, fotokopie, microfilm, op elektronische of welke andere wijze ook dient steeds AP Hogeschool en het Lerend Netwerk STEM-effect-project als auteur uitdrukkelijk vermeld te worden en wel op volgende manier:
AP Hogeschool – Lerend Netwerk STEM-effect. (2022). De Leerlijn STEM-vaardigheden. Geraadpleegd op [dag maand jaar] via https://www.ap.be/onderzoek/lerend-netwerk-stem-effect
Studenten uit de lerarenopleiding Secundair Onderwijs, AP-experten én STEM-leerkrachten van onze partnerscholen delen good practices. Je vindt ook ingevulde STEM-instrumenten zoals DI2-STEM bij meerdere STEM-projecten terug als voorbeeld.
1ste graad A-stroom
1ste graad A-stroom 1ste graad B-stroom 2de graad
A-stroom
Koninklijk Atheneum Antwerpen:
- Didactische instrumenten en visie
- Project Aquality
- Project BioEnergie
- Project De fiets
- Fiche voor waarnemingen + intermezzo
- De grote STEAM-fietsenquête
- Rubric leerplandoelen - basisoptie STEM-wetenschappen
Sint-Ludgartisschool Merksem:
- Beurs
- Computationeel denken
- Microbit
- Spirograaf
Studenten AP Hogeschool:
- Energie
- Huis in waternood
- Luchtvervuiling
- Zero Waste
B-stroom
Studenten AP Hogeschool:
- Mobiele moestuin met microbit
Studenten AP Hogeschool:
- COVID - D-finaliteit
Brochure
Op zoek naar tips & tricks voor wetenschap en techniek in het lager onderwijs? Wij bieden een brochure aan die antwoorden bevat op de vragen: wie, wat, hoe? Waarom wel of waarom niet?
Onderzoeksproject
Wetenschap en techniek zijn een 'aparte' combinatie in het lager onderwijs. Ontdekkend, onderzoekend en ontwerpend leren in wetenschap en techniek. Je vindt hierbij "good practices" in de vorm van lesbrieven met bijhorende leermiddelen voor 4de, 5de en 6de leerjaar. Volgende onderwerpen komen aan bod: warmte, vuur, druk, katrollen.
Het overnemen en/of vermenigvuldigen van informatie/data, zoals het gebruik van teksten, tekstdelen of beeldmateriaal van dit didactisch pakket, is slechts toegestaan na voorafgaande toestemming van Artesis Plantijn Hogeschool. Contacteer hiervoor research@ap.be. Vermeld steeds uitdrukkelijk de AP Hogeschool en het W&T-project als auteur.
Volledig didactisch pakket
Een didactisch pakket met lesbrieven en leermiddelen over warmte, vuur, druk en katrollen voor 4de, 5de en 6de leerjaar (131 blz.).
Raadpleeg de aparte onderdelen hieronder.
Warmte
Warmte Vuur Druk Katrollen
Download hier
- de lesbrief
- de leermiddelen
Download hier
- de lesbrief
- de leermiddelen
Download hier
- de lesbrief
- de leermiddelen
Download hier
- de lesbrief
- de leermiddelen
Het Ontdek Kasteel is een van oorsprong Nederlands product, dat in Nederland reeds bewezen heeft dat het de basisscholen helpt om in grote mate de kerndoelen voor techniek te bereiken.
In een maatschappij waarin techniek en technologie een steeds grotere plaats innemen, in die mate dat we er grotendeels van afhankelijk zijn, kan het onderwijs niet achterblijven. Techniek behoort immers ook tot de leefwereld van de kinderen zodat het onderwijs hen van op jonge leeftijd vertrouwd hiermee dient te maken. Bovendien heeft onze maatschappij steeds meer nood aan goed opgeleide specialisten. Alleen door goed uitgebouwd techniekonderwijs, dat op jonge leeftijd aanvangt, kan het onderwijs aan deze noden beantwoorden.
Het Ontdek Kasteel is een aantrekkelijk vormgegeven techniekmeubel voor het basisonderwijs. Het omvat een tachtigtal techniekactiviteiten/dozen voor de hele basisschool, waarvan sommige onderwerpen spiraalsgewijs kunnen worden opgebouwd over de graden heen, zoals ‘metselen’, ‘drijven en zinken’, ‘vliegen’, ...
Kinderen kunnen, ieder op eigen niveau, spelend ontdekken en experimenteren en zodoende leren met het Ontdek Kasteel. Door het Ontdek Kasteel worden kinderen van op een zeer jonge leeftijd en regelmatig met techniek in aanraking gebracht zodat zij er een positief beeld van krijgen.
De kleine groepsactiviteiten zijn zodanig ingericht dat ze voor een belangrijk deel zelfstandig door de leerlingen uitgevoerd kunnen worden. Het sociale aspect speelt hierbij een belangrijke rol. Bij elke activiteit horen materialen die een kind uitnodigen om techniek te ontdekken. De vraag ‘Hoe werkt dat?’ wordt hiermee niet opgelost, maar wel ontsluierd, klaar om een volgende stap in de exploratie te zetten. Stap voor stap worden de kinderen met het Ontdek Kasteel gevormd tot competente en verantwoordelijke techniekgebruikers. Dit sluit aan bij de Vlaamse visie op ‘techniek op school voor de 21ste eeuw’. Belangrijk hierbij zijn de drie dimensies van techniek: begrijpen, hanteren en duiden, wat bijdraagt tot het opbouwen van technische geletterdheid bij jongeren. Het Ontdek Kasteel maakt kinderen vaardiger om technische problemen met het nodige zelfvertrouwen aan te pakken, te onderzoeken en op te lossen. De nadruk ligt op het zelf actief bezig zijn van de leerlingen, zodat ze hun eigen talenten leren ontdekken.
In het pakket vind je:
- Algemene inleidingmet overzicht van
- Vlaamse aanpassingen
- Concordantie - Ontwikkelingsdoelen en eindtermen voor techniek en wereldoriëntatie
- Verticale leerlijn
- Duiding van bedrijfsbezoeken n.a.v. activiteiten uit het Ontdek Kasteel
- Tips voor extramuro's: een techniekopdracht krijgt meerwaarde als je die koppelt aan de “echte” wereld. Er zijn allerlei mogelijkheden om die koppeling tot stand te brengen. In deze tekst zijn ervaringen van scholen en bedrijven verwerkt om ervoor te zorgen dat valkuilen vermeden worden en de meerwaarde van een bezoek groter wordt.
- Lesfiches:
| 2dekleuterklas (4-jarigen) | 3dekleuterklas (5-jarigen) | 1steleerjaar | 2deleerjaar | 3deleerjaar | 4deleerjaar | 5deleerjaar | 6deleerjaar |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Torentje bouwen | Takelwagen + leesfries constructor takelwagen en windmolen | Metsel een huis | Kaarten maken | Hoe sterk is papier | Stabiel en precies bouwen | Bewegen met lucht en water | Zie de wind waait |
| Metsel een muurtje | Over de brug | Zeepbellen | Snelle, handige wagens | Bouwen met kranten | Maak een brievenweger | Hoe lang duurt het | Lucht is sterk |
| Magneet | Bouw je eigen tentje | Tandwielen en hefbomen | Pak me dan als je kan | Lampen aan en rijden | Wat beweegt | Dubbel mobiel | Tandpasta |
| Tandwielen | Dansen op het water | Scheepjes | Een maaltijdsoep maken | Metselverbanden | De fietsband | Knopen leggen | |
| Drijven of zinken | Wat valt en wat zweeft + leesfries vliegtuig 1 & 2 | Wat gaat sneller | Maak je eigen naamplaatje | Geheimschrift | Versnellen vertragen | ||
| Draaiende slang | Elektriciteit en huishoudapparaten | Over de telefoon | Samen clowntjes maken | Stroomkring maken | Een grote vis vangen + Lego-werkblad | ||
| Schatwisselen | Evenwicht | Scheepje laden | Geraamtes | Het bewegend reclamebord | Hoe werkt een telefoon | ||
| Knikkerbaan maken | Boekjes maken | Zachte landing | Zijn we zuinig | ||||
| Sluis | Badzout maken | Springintveld | Dieren in evenwicht | ||||
| Bouwen met meccano | Wie doet het water |
STEM-anker
Een STEM-anker is een trekker binnen een multidisciplinair STEM-team op school of binnen een graad in secundair onderwijs. Hij of zij neemt op school de rol op als procescoach om het team te vertegenwoordigen en begeleiden. Als STEM-anker geef je (STEM)-kennis en -competenties vanuit de opleiding door aan je team. Ook breng je vragen en realisaties van het team mee naar de contactmomenten om te delen met of te bevragen aan de collega-STEM-ankers van de andere scholen.
STEM in de basisschool - gratis vormingstrajecten
Via deze website vind je meer info over de gratis vormingstrajectenover STEM in de basisschool. De trajecten worden georganiseerd vanuit het Lerend Netwerk STEM voor de BASIS, een initiatief dat tot stand kon komen met de steun van de Vlaamse Overheid.
Bekijk hier de verschillende projecten van onze collega's waarmee we binnen Lerend Netwerk STEM-effect hebben samengewerkt:
- Co-profs in STEM
- Girlpower - Girls and Technology
- Aan de slag met techniek
- StartON
- STEM on the Road
- SchoolTaalvaardig
- STaalvaardig
- Wetenschappen en techniek in het basisonderwijs
Zoek je nog extra informatie i.v.m. STEM, STEM-didactiek en/of inhoudelijke workshops en inspiratie-lesmateriaal, neem een kijkje op:
Brightlab: het STEM-onderwijslabo van RVO-Society
Cospaces: gratis platform voor 3D-modeling van eigen werelden – AR & VR
iSTEM: inspirerende STEM-projecten voor verschillende doelgroepen
STEMOOV: STEM Onderzoekend, Ontwerpend en Verbindend leren
Techniek is fun: groot aanbod aan techniek- en STEM-projecten vooral voor de eerste graad secundair onderwijs
